Τίτλος άρθρου
Do Rewards Increase Tourists’ Willingness to Engage in Low-Carbon Behavior?
Η Επίδραση των Ανταμοιβών στην Προθυμία των Τουριστών για Υιοθέτηση Συμπεριφορών Χαμηλών Εκπομπών Άνθρακα
Σύνδεσμος άρθρου
Λέξεις κλειδιά
e-commerce, tourism
Ανάλυση
Το άρθρο εξετάζει κατά πόσο η παροχή ανταμοιβών μπορεί να επηρεάσει θετικά την προθυμία των τουριστών να υιοθετήσουν συμπεριφορές χαμηλών εκπομπών άνθρακα (π.χ. χρήση επαναχρησιμοποιούμενων σκευών, φύτευση δέντρων, κατανάλωση με μειωμένο περιβαλλοντικό αποτύπωμα), εστιάζοντας όχι μόνο σε ορθολογικούς παράγοντες (όπως στάσεις και αντιλήψεις), αλλά και σε συναισθηματικούς παράγοντες. Επιπλέον, ερευνά τον διαμεσολαβητικό ρόλο των θετικών συναισθημάτων που προκαλούνται από τις ανταμοιβές και τον ρυθμιστικό ρόλο της περιβαλλοντικής γνώσης. Στη συνέχεια διερευνά τη σύνδεση με θεωρητικά μοντέλα όπως SOR, Broaden-and-Build και Theory of Planned Behavior (TPB). Ο τελικός στόχος είναι η κατανόηση του ψυχολογικού μηχανισμού πίσω από τις περιβαλλοντικά υπεύθυνες τουριστικές αποφάσεις. Τέλος, το άρθρο καλύπτει ένα σημαντικό ερευνητικό κενό εξετάζοντας την επίδραση των συναισθημάτων και των ανταμοιβών στις οικολογικές επιλογές των τουριστών, ενώ παράλληλα προσφέρει πρακτικές κατευθύνσεις για τη χάραξη πολιτικής και τη στρατηγική των τουριστικών επιχειρήσεων.
Μεθοδολογία/αποτελέσματα έρευνας
Η μελέτη αποτελείται από τρία πειράματα βασισμένα σε πειραματικά σενάρια και δομημένα ερωτηματολόγια. Χρησιμοποιήθηκε ποσοτική ανάλυση με το λογισμικό SPSS και το εργαλείο PROCESS, ενώ εφαρμόστηκαν στατιστικές τεχνικές όπως το τεστ χ² (Chi-square) και bootstrap ανάλυση με 5000 δείγματα για μελέτη διαμεσολάβησης και ρύθμισης.
Πείραμα 1: Η έρευνα βασίστηκε σε έναν μονοπαραγοντικό πειραματικό σχεδιασμό μεταξύ ομάδων (experimental between-group design), με σκοπό τη διερεύνηση της επίδρασης των ανταμοιβών στην πρόθεση υιοθέτησης συμπεριφορών χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Η ανεξάρτητη μεταβλητή ήταν η ύπαρξη ή μη ανταμοιβής (με/χωρίς κίνητρο), ενώ η εξαρτημένη μεταβλητή ήταν η πρόθεση υιοθέτησης φιλικών προς το περιβάλλον συμπεριφορών – συγκεκριμένα, η επιλογή επαναχρησιμοποιούμενων έναντι μιας χρήσης ή δικών τους σκευών.
Το πείραμα πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2023 με συνολικό δείγμα 160 φοιτητών πανεπιστημίου. O τελικός αριθμός των έγκυρων συμμετεχόντων ήταν 138 άτομα (56% γυναίκες, μέση ηλικία: 23,2 έτη). Οι συμμετέχοντες κατανεμήθηκαν τυχαία σε δύο ομάδες: πειραματική (με κίνητρο) και ομάδα ελέγχου (χωρίς κίνητρο). Στην πειραματική ομάδα, οι συμμετέχοντες έλαβαν το εξής σενάριο: κατά την παραγγελία φαγητού μέσω εφαρμογής σε ένα εστιατόριο στο Τζανγκτζιατζιέ, ειδοποιούνταν πως αν επέλεγαν επαναχρησιμοποιούμενα ή δικά τους σκεύη, θα λάμβαναν ως ανταμοιβή ένα οικολογικό μαντηλάκι. Αντίθετα, αν επέλεγαν σκεύη μιας χρήσης, δεν θα υπήρχε ανταμοιβή. Στην οθόνη τους εμφανιζόταν φωτογραφία φαγητού και ένα κουμπί επιλογής σκευών. Στην ομάδα ελέγχου, η σκηνή ήταν ίδια, αλλά χωρίς καμία αναφορά ή προσφορά ανταμοιβής. Για την ανάλυση των αποτελεσμάτων, χρησιμοποιήθηκε το τεστ χ² του Pearson, το οποίο έδειξε στατιστικά σημαντική επίδραση της ανταμοιβής στην επιλογή σκευών (χ² = 7.051, p = 0.029). Συγκεκριμένα, μόνο το 8,70% της ομάδας με ανταμοιβή επέλεξε σκεύη μιας χρήσης, έναντι 24,64% στην ομάδα χωρίς ανταμοιβή. Αυτό υποστηρίζει την υπόθεση ότι οι ανταμοιβές επηρεάζουν θετικά την πρόθεση υιοθέτησης περιβαλλοντικά υπεύθυνης συμπεριφοράς.
Πείραμα 2: Το πείραμα πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2023 και συμμετείχαν φοιτητές και καθηγητές, οι οποίοι κατανεμήθηκαν τυχαία σε δύο ομάδες: την πειραματική (με ανταμοιβή) και την ομάδα ελέγχου (χωρίς ανταμοιβή).
Η πειραματική ομάδα κλήθηκε να φανταστεί ότι ταξιδεύει με την οικογένειά της και διαμένει σε ξενοδοχείο. Στο δωμάτιο υπήρχε μια οικολογική τσάντα με κάρτα καλωσορίσματος που ενθάρρυνε την εξοικονόμηση νερού και ενέργειας, συνοδευόμενη από ένα μικρό δώρο (την τσάντα). Οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν ερωτηματολόγιο για την αντίληψή τους σχετικά με την προσφορά. Η ομάδα ελέγχου έλαβε την ίδια κάρτα χωρίς δώρο. Στη συνέχεια, και οι δύο ομάδες συμμετείχαν σε νέα σκηνή: οι συμμετέχοντες έπρεπε να φανταστούν ότι πήγαιναν στο μπάνιο, όπου υπήρχαν είτε συσκευασμένα σακουλάκια αφρόλουτρου είτε απλά μπουκάλια του ίδιου προϊόντος. Είχαν την επιλογή να χρησιμοποιήσουν αυτά ή να φέρουν δικά τους προϊόντα.
Η θετική συναισθηματική απόκριση (μεσολαβητική μεταβλητή) μετρήθηκε μέσω της κλίμακας mDES (Modified Differential Emotions Scale), η οποία περιλάμβανε οκτώ είδη θετικών συναισθημάτων (π.χ. ευγνωμοσύνη, χαρά, αυτοπεποίθηση). Η αξιοπιστία της κλίμακας ήταν υψηλή (Cronbach’s α = 0.910), ενώ η εγκυρότητα επιβεβαιώθηκε μέσω ανάλυσης παραγόντων (KMO = 0.922, Bartlett p < 0.001). Για τον έλεγχο του μεσολαβητικού ρόλου των θετικών συναισθημάτων, χρησιμοποιήθηκε το μοντέλο PROCESS (Model 4) με 5000 δείγματα bootstrap και επίπεδο εμπιστοσύνης 95%. Η ανάλυση έδειξε ότι η μεσολαβητική επίδραση των θετικών συναισθημάτων ήταν στατιστικά σημαντική (CI = 0.0082 έως 0.086), επιβεβαιώνοντας την υπόθεση H2 ότι οι ανταμοιβές ενισχύουν τις θετικές συναισθηματικές αντιδράσεις και εν τέλει την πρόθεση για υιοθέτηση συμπεριφορών χαμηλού άνθρακα. Τα αποτελέσματα εμφανίζονται και στον παρακάτω πίνακα.
Πείραμα 3: Το πείραμα αυτό εξετάζει πώς η περιβαλλοντική γνώση ρυθμίζει τη σχέση μεταξύ επιβράβευσης και πρόθεσης των τουριστών να εμπλακούν σε χαμηλού άνθρακα συμπεριφορές, όπως η φύτευση δέντρων για αντιστάθμιση εκπομπών CO₂. Στο πείραμα αυτό συμμετείχαν συνολικά 138 άτομα (από αρχικά 200), ηλικίας 18–50 ετών (μέσος όρος 28,4), με το 61% γυναίκες. Τα άτομα αυτά χωρίστηκαν σε πειραματική ομάδα και ομάδα ελέγχου.
Η πειραματική ομάδα παρακολούθησε ακαδημαϊκή δραστηριότητα σχετική με την κλιματική ουδετερότητα και την κυβερνητική στρατηγική «διπλού άνθρακα» της Κίνας και έλαβε σημαντικές πληροφορίες για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Η ομάδα ελέγχου παρακολούθησε διάλεξη για την επίδραση των Big Data στην καθημερινή ζωή, χωρίς περιβαλλοντικό περιεχόμενο. Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να φανταστούν ότι βρίσκονται σε τουριστικό προορισμό και ότι έχουν τη δυνατότητα να αγοράσουν και να φυτέψουν δενδρύλλια για να αντισταθμίσουν τις εκπομπές άνθρακα, όπου και αυτό ήταν η τελική δοκιμή. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην πειραματική συνθήκη, για κάθε φύτευση υπήρχε επιβράβευση με πόντους σε ψηφιακή πλατφόρμα ( κάθε φύτεψη απέφερε 5000 πόντους στην ψηφιακή πλατφόρμα Ant Forest, οι οποίοι μπορούν να μετατραπούν σε προϊόντα μέσω ενός ηλεκτρονικού καταστήματος), ενώ στην ομάδα ελέγχου δεν δόθηκε καμία επιβράβευση.
Μέσω του πειράματος αυτού επιβεβαιώνεται ότι η περιβαλλοντική γνώση ενισχύει την πρόθεση των ατόμων να εμπλακούν σε φιλικές προς το περιβάλλον συμπεριφορές, ιδιαίτερα όταν συνδυάζεται με κίνητρα επιβράβευσης. Με τον τρόπο αυτό εδραιώνεται ο ρυθμιστικός ρόλος της περιβαλλοντικής γνώσης στη διαμόρφωση χαμηλού άνθρακα συμπεριφοράς.
Τα αποτελέσματα των τριών πειραμάτων είνα τα εξής:
Πείραμα 1: Στην ομάδα με ανταμοιβή, μόνο το 8,7% επέλεξε σκεύη μίας χρήσης, ενώ στην ομάδα χωρίς ανταμοιβή, το ποσοστό ήταν 24,64%. Έτσι βλέπουμε ότι η ανταμοιβή μειώνει την προτίμηση για μη περιβαλλοντικά φιλικές επιλογές.
Πείραμα 2: Τα θετικά συναισθήματα παίζουν σημαντικό διαμεσολαβητικό ρόλο ανάμεσα στην ανταμοιβή και την πρόθεση για low-carbon συμπεριφορά.
Πείραμα 3: Όταν υπάρχει υψηλή περιβαλλοντική γνώση, η επίδραση των ανταμοιβών είναι ισχυρότερη.
Συμπεράσματα
Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την παραπάνω έρευνα είναι ότι οι ανταμοιβές λειτουργούν αποτελεσματικά για την προώθηση βιώσιμων συμπεριφορών στον τουρισμό. Τα θετικά συναισθήματα, σύμφωνα με τη θεωρία Broaden-and-Build, ενισχύουν την περιβαλλοντική πρόθεση μέσω της συναισθηματικής διεύρυνσης. Ακόμα, η περιβαλλοντική γνώση δεν επηρεάζει μόνο τη στάση των τουριστών, αλλά ενισχύει την αποτελεσματικότητα των κινήτρων. Τέλος, το θεωρητικό μοντέλο “Ανταμοιβή → Συναίσθημα → Πρόθεση”, επιβεβαιώνεται εμπειρικά και μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε περαιτέρω εφαρμογές τουριστικής πολιτικής.
Σκέψεις/ιδέες/προτάσεις σχετικά με την έρευνα
Η μελέτη, μέσω τριών πειραμάτων, ανέδειξε ότι οι ανταμοιβές, τα θετικά συναισθήματα και η περιβαλλοντική γνώση επηρεάζουν σημαντικά την πρόθεση των τουριστών να υιοθετήσουν χαμηλών εκπομπών συμπεριφορές.
Συγκεκριμένα, οι ανταμοιβές ενισχύουν τη βιώσιμη τουριστική συμπεριφορά, τα θετικά συναισθήματα λειτουργούν ως μεσολαβητές ενισχύοντας την πρόθεση δράσης, ενώ η περιβαλλοντική γνώση ενδυναμώνει αυτή την πρόθεση, ειδικά όταν συνδυάζεται με ανταμοιβές (οικονομικές ή υλικές). Θα μπορούσαμε λοιπόν να συμπεράνουμε ότι οι ανταμοιβές αποτελούν κινητήριο δύναμη προς την κατεύθυνση της βιωσημότητας σε διάφορους τομείς στους οποίους εμπλέκεται καθημερινά ένας μεγάλος αριθμός ατόμων.Ακόμα βλέπουμε ότι ο τουριστικός τομέας ενδείκνειται για δράσεις υπερ του περιβάλλοντος, δημιουργώντας ευχάριστες εμπειρίες και θετικά συναισθήματα, χωρίς να μειώνεται η συνολική ποιότητα του ταξιδιού.
Παρότι η έρευνα περιορίζεται σε συγκεκριμένα σενάρια, προσφέρει πρακτικές κατευθύνσεις για την ανάπτυξη πολιτικών και δράσεων που ενισχύουν τον βιώσιμο τουρισμό. Θα μπορούσαμε επίσης να παρατηρήσουμε ότι η έρευνα αυτή περιορίζεται σε διδάσκοντες και φοιτητές και όχι σε ένα ευρύτερο κοινό. Η παράμετρος αυτή ίσως θα μπορούσε να δημιουργήσει μία πρόκληση για την αύξηση της αξιοπιστίας και της γενίκευσης των αποτελεσμάτων της παραπάνω αυτής έρευνας.
There are no comments
Add yours