Οι ψευδείς ειδήσεις (fake news) και η παραπληροφόρηση – πληροφορίες αλλοιωμένες εσκεμμένα με σκοπό την παραπλάνηση ανθρώπων – έχουν εξελιχθεί σε ένα ορατό παγκόσμιο φαινόμενο με συνέπειες για όλους και όλες. Συχνά χρησιμοποιούν το συναίσθημα για να τραβήξουν την προσοχή και να προσελκύσουν επισκέπτες, για οικονομικούς ή ιδεολογικούς λόγους. Την εποχή που ο κόσμος είναι κλεισμένος στα σπίτια του (κυριολεκτικά) η ενημέρωση έχει τον πρώτο ρόλο και οι αναγνώστες μαζί με τους δημοσιογράφους οφείλουν να δράσουν!
Στο V1 STOP Fake news
Δημιουργήθηκε για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και της διάδοσης ψευδών ειδήσεων (fake news) σχετικά με τον κοροναϊό στο studentmedia.gr μια ειδική κατηγορία με τίτλο HUNT NEWS με μια νέα υπηρεσία όπου εντοπίζει αυτόματα από την google τις λέξεις κοροναϊός, fake news και ψευδείς ειδήσεις και παρουσιάζει όλα τα σχετικά άρθρα (μερικά μπορεί να μην έχουν σχέση αλλά τα εμφανίζει γιατί έχουν τις λέξεις κλειδιά)! http://www.studentmedia.gr/huntnews ώστε να αποτελέσει ένα αρχικό χώρο ανάγνωσης όλων των άρθρων στο διαδίκτυο και να δημιουργηθεί και η σχετική βάση δεδομένων όπου μπορεί ο χρήστης να κάνει αναζήτηση.
Στο V2 STOP Fake news
Θα απαντήσουμε στο ερώτημα “Πως μπορεί κάποιος να εντοπίσει ψευδείς ειδήσεις (fake news) ή παραπληροφόρηση;”
Απλά βήματα:
1. Ελέγξτε το μέσο μαζικής ενημέρωσης
Το γνωρίζετε; Ψάξτε για πληροφορίες σχετικά με την ιστοσελίδα. Τι λέει στο για εμάς/about us; Υπάρχει εταιρεία ή ιδιοκτήτης ή ονοματεπώνυμα;
2. Ελέγξτε τον συντάκτη
Η ταυτότητα ενός αξιόπιστου συντάκτη είναι εύκολο να πιστοποιηθεί. Εάν το όνομα του συντάκτη αποτελεί αποκύημα της φαντασίας, τότε το περιεχόμενο του άρθρου είναι πιθανό να είναι ψευδές. Έχει γράψει άλλα άρθρα; Έχει κανάλι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (πχ. facebook, youtube κτλ.);
3. Ελέγξτε τις αναφορές/ πηγές του άρθρου
Χρησιμοποιεί ο συντάκτης αξιόπιστες πηγές (δήμαρχος, υπουργός, καθηγητής αναγνωρισμένου πανεπιστημίου, δικαστής, ειδικός στο θέμα κτλ);
Αν χρησιμοποιεί αναφορές σε ειδικούς, είναι αυτοί υπαρκτά πρόσωπα και πράγματι ειδικοί;
Υπάρχουν σύνδεσμοι (link) που να οδηγούν σε αναγνωρισμένα επιστημονικά περιοδικά ή οπτικοακουστικό υλικό;
Εάν μία είδηση χρησιμοποιεί ανώνυμες ή καθόλου πηγές, τότε ενδέχεται να είναι ψευδής!
4. Σκεφτείτε πριν το μοιραστείτε με άλλους!
Ο τίτλος του άρθρου μπορεί να είναι προκλητικός, προκειμένου να σας δελεάσει να κάνετε κλικ και πολλές φορές χωρίς να το διαβάσετε! Θα μπορούσε να είναι παραποίηση νέων ή παλαιών συμβάντων ή σάτιρα. Εάν ένα γεγονός είναι πραγματικό, τότε πιθανότατα θα το καλύψουν και άλλα, μέσα ενημέρωσης. Συγκρίνετε τις διάφορες πηγές ειδήσεων πριν καταλήξετε σε συμπεράσματα και το μοιραστείτε γιατί στο τέλος εσείς θα μεταφέρεται ψευδείς ή παραπλανητικές ειδήσεις και πολλές φορές με καταστροφικές συνέπειες!
5. Σχόλια στο άρθρο
Αν στο ενημερωτικό άρθρο τα σχόλια των αναγνωστών είναι κλειδωμένα τότε ο δημοσιογράφος δεν επιθυμεί αλληλεπίδραση, όπως και επιπλέον πληροφορίες γιατί φοβάται το τι θα γράψουν οι χρήστες. Δείτε τα σχόλια των αναγνωστών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κάτω από το άρθρο. Οι ενημερωτικοί οργανισμοί και οι δημοσιογράφοι επιθυμούν συμμετοχή του κοινού και νέες πληροφορίες γιατί αυξάνουν την επισκεψιμότητα τους αλλά και επιζητούν νέες πληροφορίες για τα θέματα τους. Το κοινό ή κάποιος στο κοινό έχει πληροφορίες και η αλήθεια πάντα στο τέλος θα αναρτηθεί!
6. Ελέγξτε την ημερομηνία δημοσίευσης
Αυτό που διαβάσατε πότε δημοσιεύθηκε; Βρείτε με μια μηχανή αναζήτησης όπως η google ο τίτλος του άρθρου έχει δημοσιευθεί και σε άλλους ενημερωτικούς οργανισμούς; Αν ναι, για τον πρώτο που το δημοσίευσε χρονικά τι ισχύουν για τα 1, 2, 3, 4 και 5 που αναφέραμε παραπάνω;
7. Αξιοποιήστε διαδικτυακές δωρεάν υπηρεσίες ελέγχου εγκυρότητας των ειδήσεων
Δείτε ένα παράδειγμα όπως το InVID το οποίο το χρηματοδότησε η Ευρωπαική Ένωση (δηλαδή όλοι εμείς) https://www.invid-project.eu/tools-and-services/invid-verification-plugin/
Ακόμη ένα παράδειγμα που αφορά τις φωτογραφίες είναι η χρήση της δωρεάν υπηρεσίας του Google Images (https://images.google.com/) η οποία με το που εισάγουμε μια φωτογραφία στη μηχανή αναζήτησης μπορούμε να δούμε που και πότε έχει χρησιμοποιηθεί ξανά η εν λόγω εικόνα.
Επιπλέον, σε περίπτωση που το άρθρο περιλαμβάνει έναν ισχυρισμό για κάποια συγκεκριμένη τοποθεσία τότε μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε πχ. το Google Maps και το Google Street View για να δείξουμε τι υπάρχει στη περιοχή.
Παράλληλα, μπορούμε να ελέγξουμε τι καιρό έχει μια συγκεκριμένη περιοχή, μια συγκεκριμένη μέρα και ώρα στο παρελθόν και να δούμε αν για παράδειγμα το βίντεο το οποίο αναρτήθηκε συγκεκριμένη μέρα και ώρα επιβεβαιώνει τον ίδιο καιρό. Με αυτό τον τρόπο κρίνουμε και την αξιοπιστία του οπτικοακουστικού υλικού.
Τέλος, δείτε στο δωρεάν βιβλίο http://verificationhandbook.com/book_gr/chapter10.php
- AnyWho: ένας δωρεάν κατάλογος με λειτουργία αντίστροφης αναζήτησης.
- AllAreaCodes: επιτρέπει στους χρήστες να αναζητούν οποιοδήποτε όνομα και διεύθυνση σε σχέση με έναν τηλεφωνικό αριθμό. Η υπηρεσία παρέχεται δωρεάν σε περίπτωση που ο αριθμός περιλαμβάνεται στις λευκές WhitePages, αλλά παρέχει και πληροφορίες σχετικά με άλλου αριθμούς με ένα μικρό χρηματικό αντίτιμο.
- Facebook Graph Search: παρέχει μια βελτιωμένη μέθοδο εντοπισμού ατόμων για την επιβεβαίωση πληροφοριών. Οι δημοσιογράφοι πρέπει να αναγνωρίζουν το όνομα του ατόμου που αναζητούν. Επίσης μπορούν να αναζητήσουμε με βάσει άλλα κριτήρια, όπως γεωγραφική θέση, ασχολία και ηλικία.
- GeoSocial Footprint: δικτυακός τόπος όπου μπορεί να εντοπισθεί η θέση του ψηφιακού αποτυπώματος ενός χρήστη με βάση τα tweets με πληροφορίες GPS, τις ενημερώσεις των κοινωνικών δικτύων, τις αναζητήσεις θέσης σε φυσική γλώσσα (geocoding) και τη συγκομιδή προφίλ.
- Hoverme: αυτό το plug-in για το Google Chrome αποκαλύπτει τα προφίλ των χρηστών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε άλλα δίκτυα από το news feed τους στο Facebook.
- Identify: αυτό το Firefox plugin δημιουργεί ένα προφίλ ταυτοτήτων των χρηστών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από κάθε σελίδα.
- Linkedin: μέσω του ιστορικού εργασίας και των συνδέσεων το Linkedin μπορεί να παρέχει επιπρόσθετα μέσα για να εντοπίσει ένα άτομο και να επιβεβαιώσει την ταυτότητα ή την ιστορία ενός ατόμου.
- Muck Rack: βάζει σε κατάλογο χιλιάδες δημοσιογράφους στα Twitter, Facebook, Tumblr, Quora, Google+, LinkedIn οι οποίοι εξετάζονται από μια ομάδα της Muck Rack editors.
- Numberway: ένας κατάλογος διεθνών τηλεφωνικών καταλόγων.
- Person Finder: μια από τις πιο γνωστές τράπεζες πληροφοριών open source για άτομα να καταχωρούν και να αναζητούν την κατάσταση αγαπημένων προσώπων τα οποία επηρεάστηκαν από μια καταστροφή. Όποτε συμβαίνει μια καταστροφή μεγάλης κλίμακας η Google Crisis Team τοποθετεί έναν ευρέτη προσώπων.
- Pipl.com: αναζητά το διαδικτυακό αποτύπωμα ενός ατόμου και μπορεί να βοηθήσει να προσδιορίσει μέσω πολλαπλών λογαριασμών μέσων κοινωνικής δικτύωσης, δημόσιων καταγραφών και λεπτομερειών επικοινωνίας.
- Rapportive: αυτό το Gmail plugin δίνει στους χρήστες ένα προφίλ στις επαφές τους, συμπεριλαμβάνοντας λογαριασμούς μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τοποθεσία, εργασία.
- Spokeo: μια μηχανή αναζήτησης ανθρώπων η οποία μπορεί να βρει τα άτομα με το όνομα, το email, το τηλέφωνο ή το όνομα χρήστη. Τα αποτελέσματα συγχωνεύονται σε ένα προφίλ δείχνοντας το φύλο και την ηλικία, λεπτομέρειες επικοινωνίας, απασχόληση, εκπαίδευση, οικογενειακή κατάσταση, οικογενειακό υπόβαθρο, οικονομικό προφίλ και φωτογραφίες.
- WebMii: αναζητά συνδέσμους οι οποίοι ταιριάζουν στο όνομα ενός ατόμου ή μπορεί να ταυτοποιήσει απροσδιόριστα άτομα με λέξη κλειδί. Δίνει μια βαθμολογία ορατότητας ιστού (a web visibility score) η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον προσδιορισμό ψεύτικων προφίλ.
- WHOIS: βρίσκει τους εγγεγραμμένους χρήστες ενός domain name και περιγράφει με λεπτομέρειες την ημερομηνία εγγραφής, την τοποθεσία και τις λεπτομέρειες επικοινωνίας του εγγεγραμμένου ή του εντολοδόχου.
Επαλήθευση τόπου:
Συνέβη πραγματικά κάτι εκεί όπου το κοινό είπε ότι συνέβη;
- Flikr: αναζητά γεωγραφικά προσδιορισμένες φωτογραφίες.
- free-ocr.com: εξάγει κείμενο από εικόνες το οποίο μπορεί στη συνέχεια να μπει στο Google translate ή να αναζητηθεί σε άλλους πόρους χαρτογράφησης.
- Google Maps: ένας online χάρτης που παρέχει υψηλής ανάλυσης εναέριες ή δορυφορικές εικόνες, καλύπτοντας το μεγαλύτερο μέρος της Γης, εκτός από περιοχές γύρω από τους πόλους. Περιλαμβάνει έναν αριθμό επιλογών προβολής όπως έδαφος, πληροφορίες καιρού και μια 360-μοιρών όψη επιπέδου δρόμου (a 360-degree street level view).
- Google Translate: μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αποκαλύψει στοιχεία τοποθεσίας (π.χ. σήματα) γραμμένα σε άλλες γλώσσες.
- Météo-France: Το μετεωρολογικό πρακτορείο της Γαλλίας διαθέτει ελεύθερα εικόνες από ραντάρ και δορυφόρο, χάρτες και δεδομένα μοντελοποίησης κλίματος για την Ευρώπη.
- NASA Earth Observatory: το Earth Observatory δημιουργήθηκε για να μοιράζεται δορυφορικές εικόνες και πληροφορίες με το κοινό. Λειτουργεί ως αποθήκη παγκόσμιων δεδομένων εικόνων, με ελεύθερα διαθέσιμους χάρτες, εικόνες και δεδομένα.
- Panoramio: ιστοσελίδα διαμοιρασμού φωτογραφιών η οποία έχει εκατομμύρια γεωγραφικά προσδιορισμένες εικόνες οι οποίες ανεβαίνουν σε ένα στρώμα (layer) του Google Maps.
- Picasa: αναζητά γεωγραφικά προσδιορισμένες φωτογραφίες.
- United States ZIP Codes: ένας online χάρτης των Ηνωμένων Πολιτειών κατηγοριοποιημένων σύμφωνα με τον ταχυδρομικό κώδικα. Οι χρήστες μπορούν να αναζητούν ένα συγκεκριμένο ταχυδρομικό κώδικα ή να εξερευνούν το χάρτη για πληροφορία σχετικά με διαφορετικούς ταχυδρομικούς κώδικες.
- Wikimapia: crowsourced έκδοση του Google maps περιλαμβάνοντας σημεία ενδιαφερόντος και περιγραφές.
- Wolfram Alpha: μια υπολογιστική μηχανή απάντησης η οποία αποκρίνεται σε ερωτήσεις χρησιμοποιώντας δομημένα και επιμελημένα δεδομένα από τη γνωσιολογική της βάση. Σε αντίθεση με τις μηχανές αναζήτησης, οι οποίες παρέχουν μια λίστα σχετικών ιστοσελίδων, το Wolfram Alpha παρέχει ευθείες, πραγματικές απαντήσεις και σχετικές οπτικοποιήσεις.
Επαλήθευση εικόνων:
Είναι μια συγκεκριμένη εικόνα μια πραγματική απεικόνιση αυτού που συμβαίνει;
- Findexif.com: ένα ακόμη εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αποκαλύψει EXIF πληροφορία.
- Foto Forensics: αυτή η ιστοσελίδα χρησιμοποιεί ανάλυση επιπέδου σφάλματος (error level analysis) (ELA) για να σημειώσει τμήματα μια εικόνας τα οποία μπορεί έχουν τροποποιηθεί. Το ELA αναζητά διαφορές στα επίπεδα ποιότητας στην εικόνα, τονίζοντας πού μπορεί να έχουν γίνει μεταβολές.
- Google Search by Image: ανεβάζοντας ή εισάγοντας το URL μιας εικόνας, οι χρήστες μπορούν να βρουν περιεχόμενο όπως συνδεδεμένες ή όμοιες εικόνες, ιστοσελίδες και άλλες σελίδες, χρησιμοποιώντας τη συγκριμένη εικόνα.
- Jeffrey’s Exif Viewer: ένα online εργαλείο που αποκαλύπτει την Exchangeable Image File (EXIF) πληροφορία μιας ψηφιακής φωτογραφίας, το οποίο περιλαμβάνει ημερομηνία και ώρα, ρυθμίσεις κάμερας και, σε κάποιες περιπτώσεις, GPS τοποθεσία.
- JPEGSnoop: μια ελεύθερη εφαρμογή μόνο για Windows η οποία μπορεί να ανιχνεύσει εάν μια εικόνα είναι επεξεργασμένη. Παρά το όνομά του μπορεί να ανοίξει AVI, DNG, PDF, THM και ενσωματωμένα JPEG αρχεία. Επίσης, ανακτά μεταδεδομένα, συμπεριλαμβάνοντας: ημερομηνία, τύπο κάμερας, ρυθμίσεις φακού κ.λπ.
- TinEye: μια αντίστροφη μηχανή αναζήτησης εικόνας η οποία συνδέει τις εικόνες με τους δημιουργούς τους, επιτρέποντας στους χρήστες να βρουν από πού προέρχεται μια εικόνα, πώς χρησιμοποιείται, εάν υφίστανται τροποποιημένες εκδόσεις και εάν υπάρχουν υψηλότερης ανάλυσης αντίγραφα.
Άλλα Χρήσιμα Εργαλεία
- AIDR platform: χρησιμοποιεί ανθρώπινη και μέσω υπολογιστή επισκόπηση για να ξεκαθαρίσει τις φήμες στο Twitter.
- Ban.jo: συγκεντρώνει όλα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε μια πλατφόρμα επιτρέποντας εικόνες και γεγονότα να διασταυρώνονται το ένα κατά του άλλου.
- Geofeedia: επιτρέπει σε ένα χρήστη να αναζητά και να παρακολουθεί περιεχόμενα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ανά περιοχή. Επιλέγοντας μια τοποθεσία, τα περιεχόμενα του κοινού από τα Twitter, Flickr, Youtube, Instagram και Picasa σε αυτή την περιοχή συγκεντρώνονται σε πραγματικό χρόνο. Το Geofeedia μπορεί να βοηθήσει στη διαδικασία επαλήθευσης, διασταυρώνοντας καταχωρίσεις σε συγκεκριμένη περιοχή, ώστε να δει εάν οι λεπτομέρειες ταιριάζουν.
- HuriSearch: σας επιτρέπει να αναζητήσετε περιεχόμενο σε πάνω από 5.000 ιστοσελίδες σχετικές με τα ανθρώπινα δικαιώματα και εύκολα τις φιλτράρει, για να βρει επαληθεύσιμες πηγές.
- InformaCam: η εφαρμογή απευθύνει την πρόκληση της επαλήθευσης συλλέγοντας μεταδεδομένα για να αποκαλύψει την ώρα, την ημερομηνία και την τοποθεσία των φωτογραφιών ή των βίντεο. Οι χρήστες μπορούν να στείλουν τα αρχεία των μέσων, και τα μεταδεδομένα τους, σε τρίτα μέρη χρησιμοποιώντας ψηφιακές υπογραφές, κρυπτογράφηση (PGP) και ασφαλείς διακομιστές TOR.
- PeopleBrowsr: μια πλατφόρμα και εργαλείο πάνω στο οποίο το κοινό μπορεί να παρακολουθήσει και να συνθέσει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις ειδήσεις σε τοποθεσία και χρονική διαδοχή, το οποίο μπορεί επίσης στη συνέχεια να φιλτραριστεί προς τα κάτω. Η πλατφόρμα επίσης παρουσιάζει μια βαθμολογία αξιοπιστίας μετρώντας την επιρροή των χρηστών και την προβολή στα κοινωνικά δίκτυα.
- SearchSystems.net: ένας διεθνής κατάλογος ελεύθερων δημόσιων αρχείων.
- Snopes.com: μια σελίδα αφιερωμένη στο να απομυθοποιεί διαδικτυακές φάρσες, οι οποίες μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να διασταυρώσουν UGC.
- Verily platform: επιτρέπει στους χρήστες να κάνουν συγκεκριμένες ερωτήσεις και παρέχει UCG αποδεικτικά στοιχεία υπέρ και κατά.
- YouTube Face Blur: σχεδιασμένο από την ανησυχία για την ανωνυμία των ατόμων τα οποία εμφανίζονται σε βίντεο σε υψηλά επικίνδυνες καταστάσεις, αυτό το εργαλείο επιτρέπει στους χρήστες να θολώνουν τα πρόσωπα των ανθρώπων που εμφανίζονται στο βίντεο που έχει ανέβει. Για να το χρησιμοποιήσετε, όταν ανεβάζετε ένα βίντεο στο YouTube, πηγαίνετε στην επιλογή «Enhancements», και μετά «Special Effects». Εκεί μπορείτε να επιλέξετε να θολώσετε όλα τα πρόσωπα στο βίντεο.
Αντωνόπουλος Νίκος
Επίκουρος Καθηγητής
Υπεύθυνος Εργαστηρίου Νέων Μέσων Επικοινωνίας και Ευχρηστίας (NeMeCULab)
Τμήμα Ψηφιακών Μέσων και Επικοινωνίας
Ιόνιο Πανεπιστήμιο
