Ανδρικό μαντήλι τσέπης
Μαντήλι
Ένα μικρό αξεσουάρ με μεγάλη ιστορία
Είναι αναρίθμητη η αρθρογραφία με θεματικό πυρήνα τη γυναικεία ένδυση και αξεσουάρ. Η γυναίκα έχει υπάρξει το κέντρο της προσοχής στον κόσμο της μόδας και της κατανάλωσης. Αν η γυναίκα μονοπωλεί τη μόδα και την έννοια του καλλωπισμού, υπάρχει ένα αξεσουάρ που στέκεται στο ύψος των περιστάσεων και διεκδικεί για τους άνδρες μία θέση στο Ωραίο.
Ανάμεσα στα ολιγάριθμα ανδρικά αξεσουάρ υπάρχει ένα που διαθέτει μακρά ιστορία και παράδοση που απλώνονται στα βάθη του χρόνου και σε όλα τα μήκη του κόσμου: είναι το μαντήλι τσέπης, το τετράγωνο εκείνο κομμάτι υφάσματος που φωλιάζει στην τσέπη του σακακιού κάθε κομψού άνδρα, όταν παρευρίσκεται σε περιστάσεις με περίσσεια επισημότητα.
Το μαντήλι τσέπης δεν είχε πάντα την ίδια μορφή, ούτε επιτελούσε τον ίδιο σκοπό με τον σημερινό. Από τον 20ο αιώνα μέχρι και σήμερα, το βλέπουμε μέσα στην αριστερή τσέπη του σακακιού ενός κοστουμιού να εξυπηρετεί αμιγώς καλαισθητικούς σκοπούς. Το αγαπημένο αυτό ανδρικό αξεσουάρ ξεκίνησε το ταξίδι του στην ιστορία ως ένα μεγάλο κομμάτι υφάσματος που είτε κρατούσαν οι άνδρες στο χέρι είτε το φύλαγαν μέσα στα παντελόνια τους, και αποτελούσε φορέα αμιγώς χρηστικών ή συμβολικών αξιών. Η φιλοσοφία του μαντηλιού συμπυκνώνεται εύγλωττα σ’ ένα ιρλανδέζικο ρητό: «Έχε μαντίλι στο σακάκι τη προσοχή για να τραβάς, και χαρτομάντιλο τη μύτη να φυσάς[1]».
Στο παρακάτω ηχητικό απόσπασμα θα ακούσετε την άποψη του κ. Φραγκισκάτου αναφορικά με το μαντήλι τσέπης
Το μαντήλι τσέπης κοστουμιού (εφεξής «μαντήλι τσέπης»), είναι προϊόν μετεξέλιξης του μαντηλιού χειρός (handkerchief) που κρατούσαν οι άντρες από την αρχαιότητα είτε για πρακτικούς λόγους, δηλαδή την προσωπική τους υγιεινή είτε για συμβολικούς λόγους, δηλαδή να επιδεικνύουν την ευγενική τους καταγωγή και την ευνοϊκή οικονομικοκοινωνική τους θέση. Στην αρχαία Αίγυπτο το ξασπρισμένο λινό μαντήλι νοούνταν ως δείγμα πλούτου, πράγμα που συνέχιζε να ισχύει μέχρι και τον 10ο αιώνα όταν πλέον τα «Khazz», όπως αποκαλούσαν τα μαντήλια, κυκλοφορούσαν σε περισσότερα και πολυτελή υφάσματα (μετάξι μπροκάρ, πολυτελές λινό κτλ). Στην αρχαία Ελλάδα τα μαντήλια ήταν βαμβακερά και αρωματισμένα, και η πρωταρχική -αν όχι η μοναδική- τους χρήση ήταν η προσωπική υγιεινή (σκούπισμα του προσώπου από τον ιδρώτα, κάλυψη στο φτάρνισμα και γενικά καθαρισμός της μύτης) . Στον Μεσαίωνα και στην Αναγέννηση η χρήση των μαντηλιών συνεχίζει να εξυπηρετεί κυρίως τους δύο προαναφερόμενους σκοπούς: Την επίδειξη πλούτου και ευγενικής καταγωγής ή την διατήρηση της προσωπικής υγιεινής.
Ανάμεσα στους συμβολικούς τρόπους χρήσης του μαντηλιού υπάρχουν και κάποιοι που δεν αφορούν τον πλούτο ή την κοινωνική θέση. Έτσι, στη Ρώμη του 250 πΧ ο αυτοκράτορας δήλωνε την αρχή μιας μονομαχίας με τη ρίξη ενός μαντηλιού. Κατά τον 4ο αιώνα πχ ο κλήρος και το ιερατείο φορούσαν στο αριστερό τους μπράτσο ένα λευκό μαντήλι που το έλεγαν «mappula». Οι Τούρκοι είχαν τα “mendil”, μεγάλα μαντήλια που πέρασαν στην Οθωμανική αυτοκρατορία από το Βυζάντιο και χρησιμοποιούνταν σε θρησκευτικές τελετουργίες. Ήταν κεντημένα από λινό ύφασμα ή βαμβάκι και είχαν μοτίβα.
Το μαντήλι γίνεται ευρέως γνωστό αξεσουάρ γύρω στο 1.400 μΧ. Εκείνος που λέγεται πως έκανε πραγματικά γνωστά τα μαντήλια ήταν ο Βασιλιάς Ριχάρδος ο δεύτερος επειδή είχε τη συνήθεια να κουβαλά πάντοτε μαζί του ένα μαντήλι. Από εδώ και πέρα βλέπουμε μία πληθώρα σχεδίων, μεγεθών και υφασμάτων. Η χρήση συνεχίζει να είναι συμβολική και πρακτική, δηλαδή τα μαντίλια συνεχίζουν να είναι αρωματισμένα και να αποτελούν ένα σταθερό μέσο επίδειξης του πλούτου. Βρίσκονται μέσα στα χέρια ή μέσα στις τσέπες των φορέων τους. Και αν και η άποψη που θέλει την Μαρία Αντουανέτα να επιβάλει το 1785 ένα ενιαίο μέγεθος και σχήμα, για λόγους ομορφιάς, η αμιγής καλαισθητική αξία του μαντηλιού εμφανίζεται δυο αιώνες αργότερα.
Το μαντήλι ως αξεσουάρ μόδας δεν έρχεται παρά μόνο με την έλευση του κοστουμιού. Είναι ο 20ος αιώνας που εδραιώνει τον καλλωπιστικό ρόλο του μαντηλιού που πλέον τοποθετείται σε δημόσια θέα, δηλαδή στην τσέπη του σακακιού, μακριά από τα νομίσματα και τα άλλα περιεχόμενα της τσέπης του παντελονιού που θα μπορούσαν να το βρωμίσουν. Έκτοτε επινοήθηκαν πολλοί τρόποι να διπλώνει κανείς το μαντήλι και διάφοροι άτυποι κανόνες γύρω από τη χρήση του. Όταν, δε, φορέθηκε από αστέρες όπως οι Fred Astaire και James Cagney, κατάφερε να εδραιωθεί ως ένα από τα βασικά αξεσουάρ μόδας για τους άνδρες.
Από τα μέσα έως και τα τέλη του 20ου αιώνα το μαντήλι στο σακάκι χάνει την δημοτικότητά του μιας και το ίδιο το κοστούμι χρησιμοποιείτε λιγότερο στο χώρο εργασίας και υιοθετείτε ένα πιο απλό ντύσιμο γενικότερα. Τον 21ο αιώνα αναβιώνεται η καλαισθητική χρήση του μαντηλιού τσέπης στο σακάκι του κοστουμιού. Μάρτυρας η διάσημη τηλεοπτική σειρά Mad Men αλλά και τα πολλαπλά βίντεο με διαφορετικούς τρόπους διπλώματος του μαντηλιού, που κυκλοφορούν ευρέως στο διαδίκτυο.
Το μαντήλι τσέπης είναι ακόμη εδώ, συνεχίζοντας μία παράδοση αιώνων και ένα αξεσουάρ που μπορούν δικαιωματικά να διεκδικούν κατ’αποκλειστικότητα οι άνδρες!
Πηγές:
https://e-ties.gr/i-istoria-toy-mantilioy-tsepis/
https://en.wikipedia.org/wiki/Handkerchief
https://www.samhober.com/a/pocket-squares-history/
https://www.rampleyandco.com/pages/the-history-of-the-pocket-square
[1] “Always carry a pocket square to show, and a handkerchief to blow».
