H απονομή της δικαιοσύνης στην αρχαία Αθήνα

Το πρώτο ερέθισμα για τη συγγραφή της παρούσας μελέτης μου το έδωσαν οι φοιτητές από το Μεταπτυχιακό Τμήμα "Νομικός Πολιτισμός", που εδώ και λίγα χρόνια λειτουργεί στο Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης του Παντείου Πανεπιστημίου.
Τα μαθήματα "Ιστορίας του δικαίου" σε αυτό το μεταπτυχιακό, επειδή άλλοτε στρέφονται στους δημόσιους θεσμούς των αρχαίων ελληνικών πόλεων και άλλοτε σε διάφορους θεσμούς ιδιωτικού δικαίου, κατέστησαν τελικώς αναγκαία την προσέγγιση της δικαστικής πρακτικής και του κόσμου των δικαστηρίων της αρχαίας Αθήνας. Η προσέγγιση αυτή βοηθά να γίνουν πιο κατανοητοί οι λόγοι του Δημοσθένη, του Ισαίου ή των άλλων γνωστών ρητόρων της αρχαιότητας που εκφωνούνταν στα αθηναϊκά δικαστήρια. Το ενδιαφέρον για τον κόσμο των δικαστηρίων ήταν ιδιαίτερα έντονο στους μεταπτυχιακούς φοιτητές των τελευταίων ετών, μια και στην πλειοψηφία τους είναι νέοι νομικοί που μόλις έχουν αποκτήσει οικειότητα με το περιβάλλον των σύγχρονων δικαστηρίων, άλλοι ως δικαστές και άλλοι ως δικηγόροι.
Οδηγήθηκα λοιπόν στο χώρο αυτό των δικαστηρίων της αρχαίας Αθήνας, θέλοντας να περιγράψω τη διαδικασία που ακολουθούσε ο Αθηναίος που ήθελε να βρει το δίκιο του στα δικαστήρια, ο Αθηναίος που ήθελε να ζήσει τις εμπειρίες μέσα από το ρόλο του δικαστή ή ο Αθηναίος που αποφάσιζε μόνος ή παρακινούμενος από άλλους να καταγγείλει έναν συμπολίτη του. Πρόκειται επομένως για μια μελέτη της λειτουργίας της δικαιοσύνης και του μηχανισμού επίλυσης των επίδικων διαφορών στο αθηναϊκό κράτος των κλασικών χρόνων και ιδιαίτερα του 4ου π.Χ. αιώνα, της εποχής δηλαδή των ρητόρων καθώς οι δικανικοί λόγοι τους αποτελούν σημαντική πηγή πληροφοριών μας. Σημαντική πηγή αποτελούν ακόμη τα έργα των φιλοσόφων, ιδιαίτερα του Αριστοτέλη, καθώς και ορισμένες κωμωδίες του Αριστοφάνη, στις οποίες με τον ιδιαίτερα γλαφυρό τρόπο του ο συγγραφέας περιγράφει την ατμόσφαιρα των δικαστηρίων, τη νοοτροπία των δικαστών και τις δικαστηριακές πρακτικές. [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)